Ana Hatlarıyla
İdeal Planlı Bakım
ÖNSÖZ
İdeal Planlı Bakıma ulaşmak için göz önüne alınması gereken etmenleri ana hatları ile ortaya koymaya çalıştığım bu kitap; her yönü ile iflas etmiş bir bakım departmanından, mükemmel bakım departmanına giden yol üzerinde bizzat yaşanmış tecrübelerin bir ürünüdür.İşte bu tecrübelerin ışığında, Ms.Access ile, adım adım hazırladığım bilgisayar yazılım programım da tüm bakımı, personeli ile birlikte kusursuz yönetebilecek mahiyettedir. Bilindiği gibi bir bilgisayar yazılımın faydası, uygulanacağı sistemin analizinin mükemmelliği ile doğru orantılıdır. Aşağıda özetle anlatmağa çalıştığım Planlı Bakım, ideale yakın uygulamaları içermekte ve sistem analizinin ne kadar doğru temeller üzerine kurulduğunu açıkça göstermektedir.
Bilgisayar yazılım programımı özetle tanıtan bir sunu ektedir.
Bu İdeal Planlı Bakım Sistemi büyük-küçük tüm kuruluşların bakım teşkilatlarına hitap etmektedir
Başlangıçta bilgisayar desteği olmasa dahi kuruluşların Planlı Bakım uygulamaları gereği açıktır. Ancak, pek tabiidir ki Planlı Bakımın başarısı; bakım yönetiminin kusursuzluğu oranında yüksek olacaktır. İşte bakım yönetiminde bilgisayar desteğinin önemi burada ortaya çıkmaktadır.
Kitabımın ve bilgisayar yazılım programımın anılan faydalara ulaşılmasında yardımcı olması dileğiyle...
MKemal ÖZKAN                     
Elektronik ve Haberleşme Müh./İ.T.Ü.
TANIMLAR:
Kavram kargaşasının yaşandığı günümüzde BAKIM ve PLANLI BAKIM ile neyi kastettiğimizi ortaya koymakta büyük fayda vardır.
BAKIM:
İster arıza anında ve isterse arıza çıkmadan önce olsun, bir teçhizata -sağlıklı çalışmasını engelleyecek problemleri ortadan kaldırmak için- yapılan müdahalelerdir.
BAKIMIN AMACI:
Bir kuruluşu oluşturan teçhizattan minimum masrafla maksimum performans ve ömür elde etmek suretiyle ÜRETİMİ; GÜVEN İÇİNDE, MAX. SEVİYEDE ve KALİTEDE tutmaktır.
PLANLI BAKIM:
Yukarıda belirtilen amaca ulaşmak için, hazırlanan bir programa göre bakımın yapılması işidir.
PLANLI BAKIM PROGRAMLARI
Planlı Bakım iki ayak üzerinde yürür:
1-Teçhizatların gerek duyduğu bakım programı (Planlı Bakım Programı)
2-Bakım programının üretimi ve kaliteyi arttıracak yönde uygulanması (Uygulama Programı)
Bunlardan birinin olmaması onu plansız kılar.
1. PLANLI BAKIM PROGRAMI:
Teçhizatın özelliklerini (yapısını, performansını) ve görev yerindeki durumunu (çalışma şartları ve ortamını, herhangi bir andaki performansını, sesini, ısısını, vibrasyonunu hasılı hakkında zamanında ve tam olarak bilgiye ulaşabileceğimiz verilerini) ne ölçüde bilirsek o ölçüde bakım ihtiyacını tespit edebiliriz.

Bu itibarla;
-Teçhizatı oluşturan tüm ekipmanların özellikleri, imalatçıdan veya satıcıdan eksiksiz temin edilmelidir.
-Teçhizatın çalışma şartlarının ve çalışma ortamının etüdü yapılmalıdır.
-Teçhizatın görev anındaki durumu da; son teknolojik imkanlar kullanılarak -önceki iki kaynağa istinaden tespit edilecek- gerekli tüm kontrol noktalarından periyodik veya sürekli alınacak verilerle ortaya konulmalıdır.

Bu 3 temel kaynak teçhizatın MUAYENE (INSPECTION) ve KORUYUCU BAKIM ihtiyacını belirler.
Bu, tüm teçhizatların PLANLI BAKIM PROGRAMLARININ hazırlanması için tutulması gereken en ideal yoldur.
Başlangıçta çalışma şartları ve teçhizat ekipmanlarının bu şartlara cevabı tam olarak tespit edilinceye kadar, kısmi eksikliklerle hazırlanacak olan program, bahse konu tespitlerden sonra revize edilerek ideal hale getirilir.

Bütün bunlar yapılırken bakım masrafları ikinci plana itilip, daima teçhizatı oluşturan ekipmanların güvenilirliği ön planda tutulur.
Bu nedenle yapılmadığı veya geciktirildiği taktirde, bilhassa insan ve çevre emniyeti yönüyle tehlike arz eden işler programda mutlaka taşıdıkları risklerle beraber yer almalıdırlar.

2. UYGULAMA PROGRAMI:
Bakım-Onarım üretim içindir. Üretime rağmen bakım-onarım yapılamaz. Üretimde de bakımda da amaç aynıdır: MAX. KALİTE, MAX. ÜRETİM. Ancak bu, bakım programlarının tamamen üretim programlarına uyarlanması demek değildir. Eğer öyle bir durum varsa PLANLI BAKIM'dan söz edilemez. Üretim duruşlarına tabi bakım için "GÜDÜMLÜ BAKIM" deyimi daha uygun düşer.
GÜVENİLİRLİĞİ olmayan bir teçhizatla üretim yapılamaz!.. Şu halde bakımcı, programı ile, üretim duruşlarının planlanmasında belirleyici bir rol üstlenmelidir.
Ancak, planlı üretim duruşlarının, planlı bakım programlarının uygulanmasına uygun sıklıkta olması halinde zaten sorun yoktur. Burada belki İDEAL BAKIM PROGRAMI ile belirlenen müdahale zamanlarını öne alma gibi bakım masraflarını az da olsa arttırıcı bir uygulamaya zaman zaman gidilebilir. Şöyle ki; ekipman bakımlarının kusursuz fakat üretim duruşlarından istifade ile yapılabilmesini teminen, teçhizata biraz daha erken müdahale etmek gerekebilir.

Her ekipmana inspection(muayene,kontrol) sonucu tespit edilen maksimum güvenli kullanma zamanının sonunda müdahale etmeye kalkışmak, üretime rağmen bakım yapmak manasını taşır. Oysa ekipmanın güvenilirlik içinde çalışabileceğini tespit ve tahmin ettiğiniz son müdahale zamanının önünde olabilecek en yakın üretim duruşu anında, isterse biraz erken olsun, ekipmanın bakım veya değişimi gerçekleştirilmelidir. Aksi taktirde; üretim esnasında plansız duruş talebiniz olur. Halbuki çoğu kez, üretimin plansız durdurulması ile ortaya çıkan üretim kaybı, durdurma sebebiniz olan ekipmanın maliyetinin kat be kat üstündedir. Ancak gene de bir sonraki üretim duruşunun, ekipmanın güvenilir kullanma zamanının sonuna çekilebilirliğinin hesaba katılmasının gerekliliği de aşikardır.

Bazen de ekipmanın güvenilir son kullanma zamanını, önceki tahmininizden daha öne çekmeye sebebiyet verecek şekilde çalışma ortamında beklenmedik bazı hadiseler vuku bulabilir. Böylece ekipmana bir sonraki üretim duruşundan önce müdahale edip üretimi durdurmanız gerekebilir. İşte burada, bu müdahalenin yapılmaması ve üretime devam edilmesi halinde, hasarlanabilecek ekipmanın insan ve çevre emniyeti yönüyle taşıdığı risk göz önüne alınır. Bazı durumlarda insan emniyeti sağlandığı taktirde bu risk yönünde inisiyatif kullanmak kuruluşun lehinde olabilmektedir. Ancak, yine de bu gibi durumlarla yöneticilerin karşı karşıya kalmaları, ya üretim grubunun rekor hevesi, ya operasyon hataları ya da olağanüstü bir durum vuku bulmadı ise bakımın başarısızlığı sonucudur.

Bütün bunlar, üretim ve bakım gruplarının, hem üretim ve hem de bakım programlarının hazırlanması ve yürütülmesi esnasında, sürekli bilgi alışverişi içinde olmalarının gerekliliğini, açık bir şekilde göstermektedir.

Çeşitli isimler altında (Toplam Verimli Bakım, Planlı Periyodik Bakım, Güvenilirlik Esasına Dayalı Bakım, Kestirimci Bakım, Koruyucu Bakım...vs. diye) ortaya konulmaya çalışılan Planlı Bakım yöntemlerinin her biri aslında, İdeal Planlı Bakımın parametrelerinden bazılarını daha çok nazara vermekten başka bir şey değildir.

Kuruluşlar iş üstünde muayeneyi(inspection) ve geçmişe dönük kayıtları ve teknik imalat bilgilerini birleştirip değerlendiren bakım mühendisliğine verdikleri önem nispetinde, ideal bakım parametrelerinin yerlerine oturtulduğu bir planlı bakım uygularlar. Bir kuruluşta karlılık, diğerinde kalite, bir diğerinde ise üretim fazlalığı veya güvenilirlik öne çıkartılabilir. Bunu kuruluşun üst yönetimi belirler. Buna göre yapılacak planlı bakım o kuruluş için en uygun planlı bakım yöntemidir.
Artık adına ne derseniz, deyin: Kestirimci Bakım, Toplam Verimli Bakım vs. Ancak ben, KESTİRİMCİ (geleceği önceden tahmin edici) BAKIM ifadesini tüm modern bakım metodları için kullanılabilecek, hepsini birden kuşatan genel bir isim olarak daha uygun görüyorum. Zira modern ve mükemmel bakımın oluşturulmasında göz önüne alınması gereken tüm parametrelerde tahmin vardır. Hatta imalatçıların ekipmanları için belirledikleri Periyodik Koruyucu Bakım dahi dizayn ve imalat esnasındaki kriterlerle tahmini olarak oluşturulur. Daha sonra kullanıcı çalışma ortam ve şartlarındaki durumuna uygun bazı değişikliklerle son halini verir. Gene de hiçbir ekipman için örneğin; "Yüzde yüz güvenilirdir." diyemezsiniz, bir ihtiyat payı mutlaka olur. Çünkü, onu oluşturan elemanların iç yapılarının, çalıştığı ortamdaki değişimini izleyebildiğiniz ölçüde sahip olduğunuz bilgi ile, yine tahmini olarak kanaat belirtirsiniz. Ekipmandan alınan bilgiler ve bakım mühendisinin ön bilgileri ile muhakeme kabiliyeti; teçhizatla ilgili geleceğe yönelik tahminleri gerçeğe yaklaştırmada belirleyici olur.

Burada aslolan, hangi ad altında olursa olsun, tüm modern planlı bakım sistemlerinin hepsinin çıkış noktasının aynı olduğunun bilinmesidir. Aynı kaynaktan beslenirler. Bu kaynak bakım adına teçhizata yapılabilecek tüm müdahaleleri ortaya koyar, koymalıdır. Siz ister sadece Periyodik Koruyucu Bakımını alın (işletmeniz gereği bunu yapabilirsiniz, sizin için yeterli de olabilir.) veya ister Inspection'a Dayalı Koruyucu Bakımını + Periyodik Koruyucu Bakımını birlikte alın veya sadece Inspection'ı ile yetinin, ancak bunu; kusursuz bir bilgiye sahip bakım mühendisliği ürünü olarak ortaya koymalısınız ki, işletmenizden beklentileriniz tam olarak karşılanabilsin.

Görülüyor ki modern planlı bakımın her karar aşamasında geleceğe yönelik bir tahmin(kestirme) vardır. İşte bu nedenle "KESTİRİMCİ BAKIM (Predictive Maintenance)" tüm modern , teknolojik planlı bakım sistemlerini kuşatan genel bir isim olarak kullanılabilir.

PLANLI BAKIMDA İNSAN FAKTÖRÜ
Planlı bakım ve uygulama programlarının mükemmelliği, hazırlayanları olan bakım mühendislerinin ön bilgi ve muhakeme kabiliyetleri ile doğru orantılıdır. Bu şart gerekli ancak, yeterli değildir. Bu programlar ne kadar mükemmel hazırlanırsa hazırlansın, ayar ve muayene listeleri ne kadar isabetli düzenlenmiş olursa olsun, hizmet dahi ne kadar titiz yapılırsa yapılsın, neticede planlı bakımın başarı ya da başarısızlığını bu argümanları kullanan insanlar belirlerler. Uzmanlık 1. derecede rol oynar. Bu itibarla;
Gerek program hazırlanması safhasında ve gerekse uygulama esnasında görev alacak tüm personel, özellikle muayene amiri (inspector) ve üst görevlilerin teknik seviyelerinin uzmanlık derecesinde olması gerekmektedir.
İşte bu nedenlerden dolayı, bakım yönetiminin herhangi bir kadrosuna, teknik yetersizliği olan bir personelin atanmasında muhtemel baskılara karşı durmalı, mücadele etmelidir. Aksi taktirde;

    - Üretim aksaması ve ekipmanların ekonomik ömürlerini tamamlamadan devre harici kalmaları şirketin kanıksanmayan kaderi haline gelir,
    - Birçok yanlış doğru olarak takdim edilir,
    - Zamanla üretim hedefleri, bu yanlışların kısıtlamaları içinde belirlenmeye başlanır,
    - Erken modifikasyonlara gidilir. Modifikasyonlarla artan üretim, gerekenin çok altında dahi olsa rekor kırıldığı vehmiyle övünç vesilesi olur.

Bunlar bir çöküşe doğru hızla gidişin habercileridir. Zaten hakkın değil, gücün öne çıkarıldığı her sistemde iflas, kademeli de olsa mukadderdir.

Bakım personelinde uzmanlık seviyesinde teknik bilginin yanı sıra, üretim birimindeki personelin bakım-üretim dengesine ilmi yaklaşımı da önemli bir unsurdur, ikisi birbirini tamamlar. Üretim amirinin teknik yetersizliği veya bencilliği, planlı bakım çerçevesinde teçhizatın elde edilebilirliğini mümkün kılmaz. Oysa planlı bakım uzmanlarının ifadesiyle; "Planlı Bakım uygulamalarından %10 luk bir tavizin bile tüm çalışmaların başarısını ciddi olarak tehlikeye sokacağı" bilinmelidir.

Planlı bakım uygulamalarında monotonluk, insan psikolojisi gereği çalışma şevkini kırar. Bunu arttırmanın yolu planlı bakımın başarısının sürekli ölçülmesi ve ortaya konulmasından geçer. Zira başarı, çalışma şevk ve gayretini arttıran motivasyonun lokomotifidir.
Başarıyı arttırmanın yolu ise bilgileri taze tutmak ve geliştirmek üzere sürekli veya periyodik eğitim vermektir. Gelişmiş ülkelerde ağır sanayi işkolunda bir personel için ortalama eğitim standardı 30gün/yıl'dır. Türkiye'de oldukça yüksek görülebilecek olan bu rakam, aslında üretim ve ülke gelişiminde eğitimin ne denli önemli olduğunun bir göstergesidir. Eğer iş bıraktırılarak personeli eğitmek iş gücü kaybı olarak görülüyorsa (ki yanlıştır, çünkü bu kayıp en kısa sürede katlanarak kazanç olarak geri dönmektedir.), en azından çalışma anında, hiyerarşik sistem içindeki bilgi ve talimat akışına eğitim amaçlı bir yapı kazandırılmalıdır. Bu; motivasyonun yanı sıra üst yönetime olan saygı ve güveni de arttıracak çok önemli bir görev anlayışıdır. Bu anlayışın hakim kılınması ise, ancak ;
Görev ve sorumluluk hiyerarşisinin, teknik ve idari bilgi ile mütenasip olması ile mümkündür. Yani, her işte olduğu gibi iş ehline verilmelidir.

Planlı bakımın koruyucu özelliğinin önemli bir parçası da, operasyon hataları ve proses gereği denilip yapılan hatalı çalışmaları önlemektir. Bunun yolu operatörlerin denetlenmesi ve eğitilmelerinden geçer.
İdari yönden üretim grubuna bağlı çalışan operatörlerin teknik bilgi düzeylerini yükseltmek, bu bilginin kaynağı olan bakım grubuna düşer. Bakım-Üretim grupları ayrı teşkilatlanmış olan ünitelerde bu eğitim görevi bakım grubunca sağlanacak şekilde organizasyon kurulmalıdır.

KESTİRİMCİ BAKIM (İdeal Planlı bakım)' IN KAPSAMI
Kestirimci bakım 2 adet programı ihtiva eder:
1. INSPECTION (Muayene veya Kontrol)
2. KORUYUCU BAKIM
INSPECTION :
    -Periyodik muayene veya ayar işlerini kapsar.
    -Genellikle üretimi durdurmadan;
    -Duyu organları
    -Sensörler
    -Ölçü ve enstrümantasyon cihazları
    -El aletleri
ile teçhizattan periyodik veya sürekli veri toplanır, değerlendirilir. Bu koruyucu bakımın da kaynağını teşkil eder.
Veri toplama işinde operatörlerin önemi büyüktür. Bu itibarla bakım kontrol ekibinin bir üyesi gibi eğitilmeli ve çalıştırılmalıdırlar.
KORUYUCU BAKIM :
2 alt program çerçevesinde yürütülür:

1) Periyodik Koruyucu Bakım:
Bir teçhizat, içerisinde; üretim dışı kalmadan kontrolü mümkün olmayan (veya kontrolü için kurulacak ilave sistemlerin ekonomik olmaması nedeniyle sökülüp kontrol edilmesi gereken) ekipmanları bulundurabilir. Bunların belli periyotlarda kontrol edilmesi gerekir. Ayrıca mevcut yağın kontrol edilememesi nedeniyle, belirli periyotlarda, teçhizatın üretim dışı bırakılarak yağlanılması gereken kısımları olabilir.
Bu işler başlangıçta, periyotları dahil imalatçı tavsiyelerine göre ve üretim duruşlarına tabi olarak yapılır. Ancak daha sonra yapılan kontroller ve gözlenen çalışma şartları çerçevesinde üretim duruşlarının planlanmasına da yardımcı olacak şekilde revize edilmelidir.

Eğer teçhizat periyodik koruyucu bakım gerektirmeyen (veya tümü ile izlenebilen) ekipmanlardan oluşmuşsa; bu taktirde koruyucu bakım sadece, aşağıda belirtilen inspection'a dayalı olarak yürütülür.

2) Inspection'a Dayalı Korucu Bakım:
Inspection verilerinin değerlendirilmesi ile kısa, orta ve uzun vadeli programlar hazırlanır.

  • Kısa Vadeli Programlar;

    • Üretim duruşları da hesaba katılarak yapılacak genel yağlama, ayar, sıkça aşınan parçaların değişimi gibi koruyucu bakım işlerini kapsar.
  • Orta Vadeli Programlar;

    • Büyük ve önemli parçaların onarımı, değişimi ve teçhizatın genel olarak veya kısmen önemli ekipmanlarının bütünüyle elden geçirilmesi gibi revizyonların planlarını ihtiva eder.
  • Uzun Vadeli Programlar;

    • Kangren olmaya yüz tutmuş problemleri kökünden halletmek veya yeni teknolojik gelişmelere ayak uydurmak suretiyle güvenilirliği, kaliteyi ve üretimi arttırmak amaçlarına yönelik olarak yapılacak modifikasyon tasarım projelerini ihtiva eder.

Yukarıda izah edilen 2 alt programa ilave olarak, operatörlerin eğitimi de kestirimci bakımın kapsamı içinde ele alınmalıdır. Bu sayede, işletmelerde gerçekten önemli kayıplara sebebiyet veren "operasyon hataları" veya çoğu kez başka çözümler varken -işin kolayına kaçmak veya bilgisizlik nedeniyle- proses gereği olduğu mazeretine sığınarak teçhizatın, gereksiz risk alarak, hatalı çalıştırılması suretiyle oluşması muhtemel önemli hasarlanmaların veya erken yıpranmaların önüne geçilecektir.
Bu eğitim, bahse konu hatalı çalışmaları önlediği gibi, aynı zamanda, operatörlerin çalıştırdıkları ekipmanı çok daha iyi tanımalarını sağlayarak; günlük kontrol ve tespitlerini daha sağlıklı yapmalarına, daha isabetli tahminler yürütmelerine ve böylece bakım kontrol ekibine çok daha fazla yardımcı olmalarına imkan verecektir.

KESTİRİMCİ BAKIM PROGRAMLARININ HAZIRLANMASI, UYGULANMASI VE YÖNETİMİNE AİT ANA ESASLAR :
Kestirimci bakım uygulamasına başlama kararı verildiği anda ilk yapılacak iş, aşağıdaki esaslar dahilinde bir yapılabilirlik (fizibilite) raporu hazırlamak üzere bir bakım mühendisinin görevlendirilmesidir. Bu mühendis; sistemi çok iyi tanıyan veya tanıyabilecek kabiliyeti haiz, konusunda uzman, dinamik biri olmalıdır.

Kestirimci bakımın INSPECTION ve KORUYUCU BAKIM PROGRAMLARI aşağıdaki 6 esas üzerine bina edilir:

  1. Bütün INSPECTION ve KORUYUCU BAKIM noktalarının tespiti
  2. INSPECTION ve KORUYUCU BAKIM yönteminin belirlenmesi
  3. INSPECTION ve KORUYUCU BAKIM periyotlarının belirlenmesi
  4. Gerekli tüm YEDEKLERİN STOKU ve TAKİBİ
  5. INSPECTION ve KORUYUCU BAKIM ekipleri ile OPERATÖRLERİN eğitimi
  6. INSPECTION ve KORUYUCU BAKIM uygulama ve sonuçlarının kayıtlara alınması ve değerlendirilmesi

Şimdi bunları kendi içinde tek tek ele alalım:

1) Bütün INSPECTION ve KORUYUCU BAKIM noktalarının tespiti:
    a) Teçhizatın kuruluşundan bu yana tutulan tüm kayıtların çıkarılması (arıza, bakım, revizyon vs.)
    b) Teçhizatın kullanım ve bakım el kitaplarının temini
    c) Tecrübeli tüm personele danışılarak geçmişe dönük bilgi toplanması
    d) Teçhizatın çalışma ortamının etüdü
    e) Arıza sebeplerinin araştırılması, operasyon hatalarına ve proses gereği hatalı çalışmalara maruz mu?
2) INSPECTION ve KORUYUCU BAKIM yönteminin belirlenmesi:
Bu kestirimci bakım iş talimatlarını ortaya koyacaktır. Aşağıdaki sorgulama çerçevesinde hazırlanır:
    a) INSPECTION veya KORUYUCU BAKIM yapılacak ekipman veya eleman;
      a1)- Hangi vasıtalarla (cihaz, sensör, duyu organları vs.) KONTROL edilecek?
      a2)- Ulaşma zorluğu var mı? Varsa nasıl ulaşılacak?
      a3)- Hangi alet, avadanlık, araç vs. gerektiriyor?
      a4)- Ayar gerektiriyor mu?
      a5)- Ön hazırlık gerektiriyor mu?
      a6)- Kaç kişi ile INSPECTION ve KORUYUCU BAKIM yapılabilir? Ünvanları veya kariyerleri ne olmalı?
      a7)- Sistem üzerinde mi, yoksa komple yedeği ile değiştirildikten sonra atölyede mi KORUYUCU BAKIMI yapılacak?
    Koruyucu bakım mümkün mertebe komple ekipman değişimi şeklinde planlanmalı, ekipman bakımlarının atölyede yapılması sağlanmalı.
    b) INSPECTION için üretim birimi amirleri ile haberleşme gerekiyor mu?
    c) Sistemde kontrolü kolaylaştırıcı ve iş emniyetini arttırıcı tedbirler almak gerekiyor mu? (İlave teknik donanımlar... Ekipmanlar arasında emniyetle dolaşma, gözlem ve ayar yapabilmeyi sağlayacak yollar, platformlar, korkuluklar...Belirli merkezlerde bulundurulması gereken araç, alet ve seyyar cihazların muhafaza yerleri ve kullanımları için gerekli sabit donanımların hazırlanması vs...gibi.)
    d) INSPECTION esnasında tespit edilen problemler ne zaman ve nasıl halledilecek?
    INSPECTION kesinlikle aksatılmamalı. Mümkünse inspection ekibi ayrı, tespit ettikleri problemleri gideren ekip ayrı olmalı.
    e) Ekipmanların arızalanma sebepleri onarılmalarındaki gecikmelerin sebepleri irdelenmeli ve ön tedbirler geliştirilmeli. Bunların bir kısmı aşağıda çıkarılmıştır:
      e1)- Operasyon hataları
      e2)- Proses gereği hatalı çalışmalar
      e3)- Aşırı yükleme
      e4)- Ekipman temizliğinin yapılmaması
      e5)- Üretimin artması (Teçhizatın çalışma faktörünün üzerinde çalıştırılması)
      e6)- Ekipmanların ekonomik ömürlerinin sonuna yaklaşmaları
      e7)- Üretimi aksatmamak için geçici tedbirlerle teçhizatların serviste tutulması
      e8)- Arızanın bildirilişindeki ifade hataları (Arıza, bakım ünitesine doğrudan operatör tarafından bildirilmeli)
      e9)- Operatörlerin günlük kontrolleri ihmali
      e10)-Ekipmanların resim, malzeme, işleme, imalat ve dizayn hataları
      e11)-Yedek parça stok bütünlemelerindeki gecikmeler
      e12)-Hatalı yedek parça tesellümü
      e13)-Ambarlarda yedek parçaların tespiti ve naklindeki gecikmeler
      e14)-Şirketin kendi atölyelerindeki yedek parça imalinde işleme toleransları ve kalitenin tutturulamayışı
      e15)-Araç temininde gecikmeler (Kamyon,pikap,seyyar vinç vs.)
      e16)-Personel yetersizliği (Hem nicelik hem de nitelik olarak)
      e17)-Personelin gerektiği gibi eğitilememesi
      e18)-Teçhizatlara uzak konuşlandırılmış bakım departmanlarının arızalara müdahalelerde gecikmeleri
      e19)-Yedeklerin atölyede bakımı ve komple hale getirilmesi esnasında yapılan montaj ve onarım hataları
      e20)-Bakım departmanının varsa yardım aldığı birimlerden kaynaklanan hatalar
      e21)-Yedeklerin zamanında hazırlanamaması
      e22)-Çalıştığı yere uygun seçilmeyen ekipmanların arızaları
      e23)-Bakım personelinin bilgisiz müdahaleleri, ayar hataları vs.
      e24)-Bilgisayar destekli planlı bakımın uygulanmasındaki eksiklikler ve hatalar
    f) Bir INSPECTION ve bir de KORUYUCU BAKIM formu hazırlanması

Bütün bu sorgulamalar ışığında ;
Hangi işlerin, hangi periyotlarda, hangi vasıflı kaç kişi ile, ne kadar sürede yapılabileceğini gösteren bir detaylı iş listesi hazırlanmalıdır.
Bu listede tanımlanmış işlerin, nasıl yapılacağını işlem sırasına göre açıkça tek tek anlatan bir doküman (iş talimatları) oluşturulmalıdır. Bu doküman usta seviyesine hitap etmelidir. Daha sonra operatör ve bakım personelinin eğitiminde bu dökümanlardan istifade edilebilir.
3) INSPECTION ve KORUYUCU BAKIM periyotlarının belirlenmesi:
a) INSPECTION noktalarının, eşit veya yakın zaman aralıklarında KONTROL edilecek olanlarının guruplandırılarak INSPECTION PERİYOTLARINI oluşturulması
b) PERİYODİK KORUYUCU BAKIM yapılması gereken ekipmanları havi teçhizatlar için tek tek KORUYUCU BAKIM PERİYOTLARININ çıkarılması
Bunun için ve daha sonra inspection'a dayalı koruyucu bakım planlamasını bir sistematiğe oturtmak ve de bilgisayar desteği durumunda sistem analizinin temelini teşkil etmek üzere, öncelikle, bakım departmanının sorumlu olduğu sistem;
Birini diğerinden ayıran özellikleri ile tanımlanabilir, alt sistem grupları olarak ifade edebileceğimiz BAĞIMSIZ SİSTEM GRUPLARI(BSG)'na ayrılır. Buradaki bağımsızlık illa fiziksel veya işlevsel bağımsızlık olarak değil, kavramsal bağımsızlık olarak algılanmalıdır.
Kısaca; kendisinden bağımsız olarak bilgi alınmak ihtiyacı duyulan, bir kompleks yapı içinde dahi ismi ile öne çıkan bir ekipmanlar veya elemanlar topluluğudur. Bu sadece mekanik veya elektrik elemanlardan oluşabileceği gibi, bunların veya diğer yapıda elemanların bileşiminden de oluşabilir.
Aynı dili konuşmak, haberleşmede yanlış anlamaların önüne geçmek için, bu BAĞIMSIZ SİSTEM GRUPLARININ (BSG) her biri, tek tek üretim birimi ile beraber tanımlanır. Sistem içindeki fonksiyonu ve önemi aşağıdaki düşünceler çerçevesinde ortaya konur:
BSG'nin;
    -Adı?
    -Arızalanması halinde üretim tamamen durur mu? Yoksa belirli bir süre arızalı kalması üretimi etkilemez mi? Şayet öyle ise bu süre nedir?
    -Üretimi etkilemeden bakım yapılabilme şartları var mı? Varsa bu şartlar nelerdir?
    -Rutin olarak belirli bir periyotta değişmesi gereken ekipman veya parçaları haiz mi?
    -Hangi ekipmanları, komple olarak yedeği ile değiştirilse; daha kısa sürede daha çok parça sağlıklı bakım görmüş olur?
Bütün bunların sonunda BSG.lerin bakım duruşları planlanır. Bu planda periyot, duruş süresi ve üretim biriminin onaylayacağı duruş gün veya günleri görülür.
c) INSPECTION ve KORUYUCU BAKIM gün ve sürelerinin üretim birimine de danışılarak bir cetvel halinde hazırlanması
d) Zaman içinde INSPECTION'a tabi BAKIM ve ONARIMLARIN, PERİYODİK KORUYUCU BAKIM cetveline veya üretim duruşlarına göre planlanması
e) INSPECTION sonucu gereken REVİZYON ve MODİFİKASYONLARIN planlanması
4) Gerekli tüm YEDEKLERİN STOKU ve TAKİBİ :
Üretimi doğrudan etkileyen ekipmanların yedekleri, güvenilirliklerinden şüpheye düşülmeye başlanıldığı anda mutlaka hazır olmalıdır. Aksi taktirde, hasarlanmaları sonrasında yedek parçanın temini için geçecek süre zarfında meydana gelecek üretim kaybı, çoğu zaman yedek parçanın maliyeti ile mukayese edilemeyecek kadar büyüktür. Bu itibarla;

a) Temin zamanları da göz önüne alınarak minimum sayıda gerekli yedeklerin stoklanması,
b) Komple değişmesi gereken ekipmanların yedeklerinin komple olarak stoklanması,
c) Uygun yerlerde ve usulüne uygun stoklama yapılması,
d) Yedeklerin tesellümünde tüm kontroller sağlıklı bir şekilde yapılmalı ve parçaların istenilen evsafta olduğundan kesin emin olunmalı,
e) Stok bilgileri içinde, yedeklerin isimleri herkesçe bilinen şekliyle ve teknik özellikleri az, öz ancak tam manasıyla yedeği tanımlayabilecek kadar açık olmalıdır.
Bilhassa büyük kuruluşlarda, farklı isimler altında aynı yedek parçalar stoklanabilmekte veya bir parçanın yerine -önemli olmayan bazı özellikleri farklı da olsa- kullanılabilecek yedek parçalar stoklarda bulunduğu halde eksik veya hatalı stok bilgileri yüzünden kullanılamamakta ve üretim kayıplarına neden olunmaktadır.

5) INSPECTION ve KORUYUCU BAKIM ekipleri ile OPERATÖRLERİN eğitimi :
a) Bakım mühendisleri, teçhizatın el kitabı ve kendi hazırladıkları iş talimatları çerçevesinde operatör ve bakım personeli için ayrı ayrı olmak üzere eğitim notları hazırlamalıdır.
b) Hazırlanan eğitim notları çerçevesinde, teorik ve pratik uygulamalı olarak operatörler ve bakım personeli, ya bakım mühendisi veya onun eğittiği eğiticiler tarafından eğitilmelidirler. Hem işlerin yürütülmesi hem de tüm bakım personelinin detaylara inilecek şekilde eğitilmesi çok faydalı ancak, oldukça uzun zaman alacağından doğal olarak işverenin de sıcak bakmamasına sebep olabilir. Fakat bu eğitimden feragat edilemez. Eğitimin iş bırakılarak yapılacak kısmı; -detayları daha sonra iş üstünde verilmek üzere- planlı bakımın işleyişini ve ekipmanların emniyetle çalışmasına tesir eden genel özelliklerini içeren bir temel eğitim ile sınırlandırılabilir.

Bakım personelinin teknik eksikliklerinin giderilmesi ve konularında uzmanlaşabilmeleri için iş üstünde, yaptıkları iş ve müdahale ettikleri ekipmanlar hakkında özellikle bakım mühendislerince detaylı olarak bilgilendirilirler. İş üstünde verilecek bu pratik eğitim çok önemlidir. Çalışma; hiyerarşik sistem içinde, üst astını eğiterek olmalıdır. Planlı bakımın başarısı daha önce de belirtildiği gibi büyük ölçüde bu eğiterek çalışma metodunun yerleşmesine bağlıdır. Bunun sağlanmasının temel şartı ise; bakım departmanı personelinin teknik bilgi seviyelerinin hiyerarşik sistem kademeleri ile mütenasip olmasıdır.

6) INSPECTION ve KORUYUCU BAKIM uygulama ve sonuçlarının kayıtlara alınması, değerlendirilmesi :
Planlı bakımın sağlıklı bir şekilde uygulanabilmesi, yönetilmesi ve güncelleştirilebilmesi, büyük ölçüde, bu kayıtların anlamlı bir şekilde tutulmasına ve değerlendirilmelerine bağlıdır.
Önceleri kart sistemi ile, her teçhizat için bir takip kartı açılarak, günlük rapor ve tutanaklar hazırlanarak yürütülen bu işler, bilgisayar yaygınlaşınca kısmen bilgisayar ve kısmen kart sistemi ile devam ettirildi. Bilgisayarların kabiliyet ve güvenilirliğinin arttığı günümüzde ise, tamamen bilgisayarlarla yapılmaktadır. Böylece en kolay en çabuk bir şekilde hedef bilgiye ulaşılabilmekte, planlı bakımın kriterleri içinde bilgisayara yaptırılan ihtimal hesapları ve kıyaslarla, sıfır hataya yakın yorum ve kararlara varılabilmektedir.

PLANLI BAKIM YÖNETİCİLERİNİN GÖREV VE SORUMLULUKLARI :
BAŞMÜHENDİSİN (veya üst düzey teknik amirin) GÖREV ve SORUMLULUKLARI :
1. Büyük kuruluşlarda başmühendislik idari olmaktan önce teknik icra makamıdır, öyle de çalışmalıdır. Bu itibarla, başmühendis; işinin gerektirdiği teknik yeterliliği haiz olmalıdır. Sorumlu olduğu işlerin tümünden haberdar olmalı, bir başka değişle teknik olarak hakim olunabilecek kadar iş yükü bulunmalıdır.
İşletme şartlarını da çok iyi bilmelidir ki; yapacağı bakım, onarım, revizyon planlamalarında üretimi arttıracak yönde kararlar alabilsin ve kararlarında ısrar edip üst yönetim ve işletme yetkililerini ikna edebilsin. İşletme şartlarını çok iyi takip edebilmesini teminen iyi bir haberleşme ağı kurmalı ve usta yardımcılarından kendisine kadar hiyerarşik sistem içinde sağlıklı bir bilgi akışı sağlamalıdır. Bunun için gerekli tüm modern teknolojik iletişim araçlarını, cihaz ve donanımları temine çalışır.
2. Yeni teknolojileri takip eder ve uygulanmasına çalışır.
3. Personelinin bilgi düzeyini yükseltecek eğitimler almalarını sağlar.
4. İşgücünün en verimli bir şekilde sarfedilmesi için personeli arasında adil bir iş bölümü yapar, uygulanmasını denetler.
5. Personelinin motivasyonu için çalışır, başarıları değerlendirir.
6. yıllık planlı bakım uygulamalarına son şeklini verir, işletmelerce kabulünü ve tavizsiz uygulanmasını sağlar. (%10'luk bir sapma dahi planlı bakımı büyük ölçüde iflas ettirir.)
7. Çalışma ortamının İ.S.İ.G. tüzüğüne uygun olmasını temine çalışır.
8. Üretim duruşlarını azaltacak öneriler geliştirir. Üretimi durduran veya durduracağını tahmin ettiği problemleri, doğuracağı sorunlar ve çözüm yolları ile beraber üst yönetime aktarır.
9. İşlerin en emniyetli, en iyi, en kolay ve en seri bir şekilde yapılabilmesi için gerekli tüm şartların sağlanması, araç, cihaz ve aletlerin temini için çalışır. Eskiyen ve demode olanların yerine, ihtiyaca en uygun, son model olanlarının teminine uğraşır.
10. Operasyon veya proses gereği hataların zararlarını minimuma indirecek çalışmalar yapar, ilave teknik tedbirleri aldırır, ilgili ünitelerin konuya dikkatlerini çeker.
11. Teçhizatların arıza, onarım veya bakımlarında diğer ünitelerden kaynaklanan gecikmeleri ortadan kaldıracak şekilde ilgili üniteler nezdinde girişimlerde bulunur.
12. Şirket standartlarının geliştirilmesi ve güncellleştirilmesine katkıda bulunur.
13. Mühendislerin karşılaştığı problemlerin çözümüne yardımcı olur, rahat ve etkin çalışmalarını sağlar. Teçhizatların çalışma verimini arttırıcı önerilerine destek verir, teşvik eder.
14. Üretimi doğrudan etkileyen önemli işleri bizzat yürütür.
BAKIM MÜHENDİSİNİN (veya üst düzey teknik amir yardımcısının) GÖREV ve SORUMLULUKLARI :
A. PLANLI BAKIMLA İLGİLİ :
1. Planlı bakım programlarını aksatmadan yürütür, kestirimci bakım tekniklerinin inspection ve bakım esnasında tam olarak uygulanmasını sağlar.
2. Her yıl, ilgili üretim birimlerinin de desteğini alarak planlı bakım cetvelini güncelleştirir.
Tüm teçhizat ekipmanlarını sürekli kontrol altında tutarak, onların inspectıon ve bakım sıklıklarını en uygun periyoda oturtur, revizyon veya modifikasyon gören parçaların inspection ve bakım sıklıklarını yeniden ayarlar. Böylece malzeme, insangücü ve zaman tasarrufu sağlar. (Çok fazla bakım da bakımın yapılmaması gibi ekonomik kayıplara yol açar. Bu nedenle inspection ve bakım sıklığının doğru tespit edilmesi gerekir.)
3. İ.S.İ.G. tüzüğünde belirtilen işlerin tüzüğe uygunluğunu bizzat takip eder, kayıt altına alır.
4. Yedekleri stok bütünlemeli hale getirir, temin zamanını da hesaba katarak asgari stok miktarını belirler. Gereksiz veya fazla miktarda yedek stoklanmaması için azami dikkat gösterir.
5. Şirket atölyelerinde hazırlanması gereken yedeklerin önceliklerini ve lazım olabilecekleri tahmini zamanlarını çıkarır ve zamanında yetişmelerini takip eder.
6. Sık sık arıza çıkaran bir ekipmanla ilgili; bakım ve onarım masrafları ve ilave olarak arızalanmasından dolayı üretim duruşlarının getirdiği mali kayıpları, ekipmanın maliyeti ile mukayese eder, yenilenmesi veya dizayn değişikliği gibi önemli kararları alır.
7. Teçhizat ekipmanlarının arızalanmaları halinde; her biri sistemde ne gibi tahribatlar yapabilir?, çevre ve insan emniyeti yönüyle önemi nedir?, onarım süresi ne olur?, üretimi aksatması ne oranda olabilir? Gibi sorulara bakım esnasında cevaplar arar, fazla zarara yol açabilecek ekipman veya parçaları, emniyet düzeyi yüksek tutulmuş başkaları ile değiştirir, çevre ve malzeme emniyeti yönüyle gerekli tedbirleri önerir.
8. Sistemde kullanma talimatına aykırı olarak, ancak proses gereği mazereti ile teçhizatların çeşitli kısımlarının erken hasarlanmalarına sebebiyet verecek işler yaptırılabilmektedir. Ayrıca operasyon hataları da söz konusudur. Bu itibarla, çalışma koşullarını çok iyi inceler, bu hatalı çalışmaların teçhizatın hangi kısımlarında, ne gibi tahribatlar yapabileceğini etüd eder, alınacak tedbirleri önerir.
9. Teçhizat ekipmanlarında mali kazanç sağlamak kaydıyla standardizasyona gidecek şekilde çalışmalar yapar.
10. Inspection, bakım ve yedek parçalarla ilgili tüm bilgilerin sağlıklı bir şekilde bilgisayara kaydedildiğinden emin olur, eksik ve anlaşılmaz kayıtları düzeltir.
11. Rutin işlerin dışında aldığı tüm kararlardan ve uygulamalardan başmühendisi haberdar eder. (Takip ettiği tüm işlerden ana hatları ile başmühendisi bilgilendirdiğinden emin olur.)

B. ARIZA GİDERME VEYA ONARIMLARLA İLGİLİ :
B1.Üretime Etkiyen Arızalar veya Onarımlar:
1. Aldığı ilk bilgileri, olduğu gibi, yorumsuz olarak başmühendise aktarır. Nerede? Ne zaman ? Ne oldu? (Biliniyorsa niçin oldu?)
2. Hadiseyi yerinde inceler, niçin ve nasıl olmuş?, nasıl ve ne zamana kadar halledilebilir? Sorularına cevap arar. Başmühendise ilave bilgileri ve varsa ilk bilgilerde düzeltilmesi gereken bilgileri aktarır.
3. Başından bitişine kadar yapılacak işlerin seyrini tasavvur eder, planlar, uygular. (sağlıklı bir hazırlık işin süresini yarıya indirir.):

    (a) İş en emniyetli ve en kısa sürede nasıl yapılır?
    (b) Gerekli tüm emniyet malzemeleri, onarım alet ve araçları hazır mı?, kullanma zorlukları var mı?
    (c) Kullanılacak yedek, tüm parçaları ile hazır mı?, yedeğin hatalı işlenmiş olabilecek bir parçası var mı?
    (d) Yemek veya vardiya değişimlerine denk gelme halinde personel nasıl çalışacak?
    (e) Planlandıktan sonra veya uygula esnasında, elinde olmayan nedenlerden dolayı bildirdiğinden farklı işler yapılması gerektiğinde veya işin uzayabileceği durumlarda, gecikmeden başmühendisi bilgilendirir.
4. Yapılacak işi, ustabaşı veya teknisyene blok olarak değil, her adımı açık açık belirterek verir:
İşin başından sonuna kadar karşılaşılabilecek zorlukları ve çözümlerini ustabaşı veya teknisyene bildirir. Gerekli tüm yardımcı alet, makine, cihaz ve vasıtayı temin eder veya ustabaşı veya teknisyence temin edilebileceğinden emin olur.
Her şeye rağmen işin yapılması esnasında unutulan veya tahmin edilemeyen bir engelle karşılaşılırsa, kendisinin, zamanında ve uygulamaya geçmeden (bir tek çözüm olsa ve o çözüm ustabaşı veya teknisyence biliniyor olsa dahi) haberdar edilmesini mutlaka sağlamalıdır.
Kısaca; görev alnı içinde verilecek tüm kararlardan haberi ve onayı olur. Ondan habersiz hiçbir iş yapılmaz. Böylece problem mühendis seviyesinde çözülmüş olur. (tabiidir ki, tekrar eden benzer işlerin çözümlerinde, mühendisin açık kararlarını bilen ustabaşı veya teknisyen üretim duruyorsa uygulamaya geçtikten sonra da bilgi verebilir, ancak haberleşme esastır.
5. uygulama boyunca doğru yerlerde olur, denetler:
    (a) Nerede kendisine daha çok ihtiyaç duyulacaksa orada bulunur.
    (b) İşin her kademesinin kendi tasarladığı gibi yürüdüğünden emin olacak şekilde takip eder.
6. Görevini eksik veya hatalı yapanları eğiterek uyarır.
7. İşin bitiş saatini kesin emin olduğu anda başmühendise bildirir.
8. Arızanın nedenlerini inceler, analiz eder. Hadisenin tekrarına sebep olabilecek problemler varsa başmühendisi bilgilendirir, halli için çalışmaya derhal başlar, en kısa zamanda halleder.
9. İşin başlangıcından sonuna kadar yapılan çalışmada, kayda değer tüm bilgilerin bilgisayara; işlem sırasına göre, açık, anlaşılır sağlıklı bir şekilde kaydedilmesini sağlar.
10. Kullanılan yedek parçaların yerlerine aynılarını derhal hazırlatır, eksiksiz olduğunu bizzat görür, ambara iade edileceği parça no. ve stok no.larının doğruluğundan emin olarak ambara iadesini sağlar.

B2.Üretimi Doğrudan Etkilemeyen Arıza ve Onarımlar:
Hepsinden haberdar olur, takip eder, bilgisayara sağlıklı bir şekilde kayıt edildiklerinden emin olur.

C. ATELYE İLE İLGİLİ :
1. Atölyenin tertip ve düzenini sağlar.
2. Gerekli tüm alet, cihaz ve makinaların bulundurulmasını, en emniyetli ve doğru bir şekilde kullanılmasını sağlar.
3. Yedek ekipmanların aciliyet sırasıyla zamanında onarılıp hazırlanması için gayret gösterir.
4. Tüm yedek ekipmanların tahribatsız sökülmesi ve her şeyden önemlisi kusursuz montaj ile hazırlanması için bizzat takip eder, hatalı çalışmalarda personelini eğiterek uyarır.
5. Yedek parçaları, şirket atölyelerinde imal ettirmek yerine; genellikle daha ekonomik olduğundan şirket dışından temin eder.
6. Ekonomik olmak koşuluyla veya aciliyetine binaen şirketin kendi atölyelerinde imal ettirdiği parçaların kusursuz imal edildiğinden emin olur.
7. Ekipmanlarda standardizasyona gidecek şekilde çalışmalar yapar.
8. Ekipmanlarda montaj demontaj kolaylığı sağlayacak şekilde dizayn değişiklikleri önerir.
9. Atölyede kendi kontrolünden geçmemiş, etiketsiz hiçbir ekipman veya parça bulunmaması için gerekli tüm tedbirleri alır.

PLANLI BAKIMIN YARARLARI :
Şu ana kadar ana hatları ile anlatılırken yer yer değinilen planlı bakımın önemli faydalarını aşağıdaki gibi listeleyebiliriz:

* İŞ GÜVENLİĞİNİN ARTMASI
* ZAMAN KULLANIMINDA VERİMLİLİĞİN ARTMASI
* MAMULDE KALİTENİN ARTIŞI
* MAKSİMUM ÜRETİM
* MİNİMUM BAKIM MASRAFI
* İŞGÜCÜNDE EN AZ %50 TASARRUF
* TEÇHİZATLARIN EKONOMİK ÖMÜRLERİNİN ARTMASI
* ÜRETİM PROGRAMLARININ AKSAMAMASI
* PERSONEL MOTİVASYONUNU YÜKSEK TUTMASI


Copyright © 2003 - MKemâl     All Rights Reserved     Webmaster: MKemâl - kemalozkan@msn.com